By II wojna światowa: Żołnierze polscy w Mainarde / Seconda guerra mondiale: I soldati polacchi nelle Mainarde
Questo articolo è stato scritto in polacco. Puoi tradurre questa pagina web automaticamente nella tua lingua con Google. Se ti serve aiuto consulta la guida: Modificare le lingue di Chrome e tradurre pagine web.
W polskiej literaturze historycznej niewłaściwie utrwalane jest ogólne pojęcie walk Dywizji Kresowej we Włoszech w początkach 1944 roku. Bezkrytyczne powielanie przez długie dziesięciolecia sformułowań dotyczących działań 5. Kresowej Dywizji Piechoty [jakoby] nad rzeką Sangro jest absolutną niedorzecznością utrwalającą pierwotny błędny zapis płynący z rozkazów i meldunków 2. Korpusu Polskiego. Zapis ten pozostaje niezmiennie przedstawiany we wszystkich rodzimych opracowaniach, które następnie przywoływane są jako materiał źródłowy. Niestety, nawet obecni czołowi polscy historycy wykazują braki niezbędnej wiedzy z zakresu kartografii i ogólnie pojętej fizjografii terenów walk 2. Korpusu Polskiego. Należy tutaj podkreślić, że kwestie dotyczące poprawności sformułowań wymagają koniecznej weryfikacji, mając zasadnicze znaczenie dla ogólnego poziomu poprawności badania tematu oraz jego przedstawiania międzynarodowemu gronu historyków zainteresowanych przebiegiem działań Korpusu gen. Władysława Andersa we Włoszech.
W rzeczywistym ujęciu obszar operacyjny 5. Kresowej Dywizji Piechoty rozpościerał się od źródeł rzeki Volturno (w okolicy miasteczka Rocchetta a Volturno) po źródła rzeki Rapido pod San Biagio Saracinisco. W precyzyjnym ujęciu mówimy tutaj o lokalizacji – zorganizowaniu odcinka obrony Dywizji Kresowej wzdłuż górnego biegu rzeki Volturno (Alto Volturno) oraz w rozległym obszarze obejmującym wzgórza i płaskowyże wenafryjskie (Monti di Venafro). Poruszone zagadnienie dotyczy charakterystycznego obszaru Włoch, który nie powinien być więcej mylony w polskiej historiografii z ogólnym pojęciem rzeki Sangro.
Dla wyraźnego porównania wystarczy przedstawić, iż Volturno jest dwunastą pod względem długości rzek we Włoszech i jej bieg kończy się na wybrzeżu Morza Tyrreńskiego, natomiast wody rzeki Sangro spływają do Morza Adriatyckiego.
W ogólnym ujęciu winni jesteśmy również podać, iż 3 Dywizja Strzelców Karpackich brała udział w działaniach nad rzeką Sangro, a rejon styczności Karpatczyków z 5. Kresową Dywizją Piechoty umiejscowiony był w miasteczku Castel San Vincenzo.
Sektor operacyjny Dywizji Kresowej zlokalizowany był tymczasem na zachodnim odcinku sił 2. Korpusu Polskiego od korony wzgórz u źródeł rzeki Rapido, poprzez płaskowyż prowadzący spod San B. Saracinisco do Colli a Volturno i dalej wąską doliną do Castel San Vincenzo.
Obszar działań Dywizji Kresowej na odcinku frontu zimowego charakteryzowała względnie duża różnica wysokości sięgająca od Monte Monna Casale (1395 m n.p.m.) do doliny rzeki Volturno w okolicy miasteczka Colli a Volturno (515 m n.p.m.).
Kolejnym charakterystycznym wyróżnikiem działań obu polskich dywizji w początkach 1944 roku było prowadzenie działań obronnych, tj. Dywizji Karpackiej naprzeciw linii Gustawa w sektorze operacyjnym 8. Armii brytyjskiej, a Dywizji Kresowej na północnym skrajnym odcinku przełamanej (przez 2. Dywizję Piechoty marokańskiej) linii Bernhardt’a w rejonie jej styczności z linią Gustawa, czyli w obszarze operacyjnym 5. Armii amerykańskiej. Niestety, jednak nikt w polskich opracowaniach historycznych nie zwraca uwagi na ten fakt. Kwestia ta ma wymiar fundamentalny, mówiący o przejęciu części dotychczasowego odcinka frontu wojsk amerykańskich po nieudanej próbie przełamania linii Gustawa w pierwszej bitwie o Monte Cassino.
Front zimowy 1943-44
Późną jesienią 1943 roku wojska sprzymierzonych utraciły impet uderzeniowy na skutek decyzji dowództwa niemieckiego zawiązującego zorganizowaną obronę na linii zimowej, przebiegającej w poprzek półwyspu i opierającej się o kompleks górski Apeninu Centralnego. Ten obszar Włoch ówcześnie był ubogi w system połączeń drogowych oraz przegradzały go liczne przeszkody naturalne. Zmodyfikowanie planu manewru odwrotowego sił niemieckich, stanowiło w konsekwencji o utworzeniu stałej linii obrony i było główną przyczyną zatrzymania w końcu listopada 1943 r. ofensywy sił amerykańskiej 5. i brytyjskiej 8. Armii. W związku z czym, działania ofensywne we Włoszech uległy ograniczeniu na okres ponad półroczny na linii rzek Garigliano, Rapido i Sangro.
Należy podkreślić, że działania uderzeniowe Aliantów oparte były w głównej mierze na przewadze technicznej, której istotnym elementem była możliwość płynnego zastosowania jednostek pancerno – motorowych. Trudne warunki terenowe w środkowych Włoszech oraz klimatyczne zimy z przełomu 1943 – 44 roku zasadniczo ograniczały możliwości prowadzenia działań przełamujących przez wojska 15. Grupy Armii.
Przeciw siłom Aliantów we Włoszech działała niemiecka Grupa Armii „C” dowodzona przez feldmarszałka Alberta Kesselring’a. W jej skład wchodziła 10 Armia broniąca się na południowym froncie oraz 14 Armia obejmująca północ Włoch.
Walki poprzedników w Mainarde
Objęcie wyznaczonego odcinka frontu przez oddziały polskie nad rzeką Sangro oraz w Mainarde odbyło się podobnie jak w następującej czwartej bitwie o Monte Cassino po uprzednio dokonanym włamaniu i walkach oddziałów sprzymierzonych. Istotnym jest, by zawsze pamiętać o stopniowym wkładzie wszystkich jednostek biorących udział w poszczególnych etapach przełamywania niemieckiej obrony na froncie włoskim. Niestety, również ta kwestia pomijana jest wielokrotnie przez polskich historyków.
Odcinek obrony w Mainarde objął 22 grudnia 1943 roku gen. Julius Ringel dysponując w trzonie obrony 85. i 100. pułkami strzelców górskich, pułkiem artylerii górskiej oraz siłami Kampfgruppe „Bode” złożonej z 576. pułku 305. Dywizji Piechoty i 3. batalionu strz. górskich.
Naprzeciw nim skierowano siły północnoafrykańskie Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego gen. Alphonse Juin’a złożone z 2. Dywizji Piechoty marokańskiej (4,5,8 pułki dowodzone przez gen. Dody) i 3. Dywizji Piechoty algierskiej (3,4,7 pułki gen. De Monsabert). Zgodnie z zaaprobowanym planem gen. Juin’a zakładano przełamanie linii Gustawa i uderzenie z San Biagio Saracinisco w kierunku Atina, by manewrem oskrzydlającym wyjść pod Roccasecca na tyły głównych sił niemieckich broniących dostępu do doliny Liri pod Cassino.
W dniu 12 grudnia gen. Andre Dody otrzymał zadanie ataku w kierunku San Biagio Saracinisco. Naprzeciw stanowiska obejmowała 305 Dyw. Piechoty dowodzona przez gen. Hauck’a.
Tymczasem, w dniu 14 grudnia 1943 r. 5. Dywizję Strzelców Górskich wyznaczono do zluzowania 305. Dywizji Piechoty i objęcia frontu w Monti della Meta oraz w Mainarde.
Już 16 grudnia w śmiałym ataku siły północnoafrykańskie zdobyły Monte Pantano, a w końcu grudnia kontynuowano nieustanne zaciekłe walki odpierając kontrataki 115. Pułku Grenadierów Pancernych i 100. Pułku Strzelców Górskich.
Wyznaczenie przez dowództwo niemieckie zaprawionej w nieustannych walkach 5. Dywizji Strz. Górskich świadczyło o znaczeniu powierzonego do obrony odcinka frontu na linii Gustawa. Ze składu dywizji, 85 pułk wprowadzono do walki z 2. Dyw. Piechoty marokańskiej a 100 pułk przeciw algierskiej 3. Dywizji Piechoty.
Stoczone zostały ciężkie walki o wzgórza 1025 i 1029 (Gemelli) oraz o Costa San Pietro (1450 m n.p.m.), którą odbito w kontratakach siłami grenadierów ze 115. pułku, wypierając żołnierzy 8. pułku marokańskiego. Znaczenie Costa San Pietro było zasadnicze, gdyż stąd zakładana była kontynuacja ataku na San Biagio Saracinisco – miasteczka zabezpieczonego silnym pierścieniem umocnień.
W dniu 10 lutego 1944 r. dowództwo 5. Dyw. Strz. Górskich po gen. Ringel’u objął Max Schrank i jednostka ta została włączona w skład LI Gebirgsarmee Korps (51. Korpusu Górskiego) dowodzonego przez gen. Feuerstein’a. Siły piątej dywizji wzmocniono 4. Batalionem Wysokogórskim (4 Hochgebirgsbataillon) dowodzonym przez mjr. Ruffin’a a 85 pułk przywrócono na stanowiska w rejonie San Biagio Saracinisco.
W dniu 13 stycznia 1944 r. żołnierze 7. pułku marokańskiego w śmiałym ataku zdobyli Monte Monna Casale, Monte Passero i Monte Monna Acquafondata. Poniesione zostały jednak ciężkie straty. Siły niemieckie były podobnie wyczerpane zawziętością walk, a 1 batalion 85. Pułku Strz. Górskich (85 Gebirgsjäger Regiment) został w praktyce unicestwiony.
21 stycznia wznowiono ofensywę siłami dwóch pułków marokańskich z zadaniem zdobycia Monte Santa Croce – pozycji bronionej przez 8. Pułku Grenadierów Pancernych (8 Panzergrenadier Regiment). Znaczenie tego wzgórza było kluczowe dla obrony niemieckiej blokując dostęp do drogi prowadzącej w kierunku Atina i Sora. Monte Santa Croce wielokrotnie przechodziło z rąk do rąk w licznych atakach i kontratakach. Walki o to wzgórze trwały do 24 stycznia i zostały przerwane po stronie marokańskiej rozkazem gen. Juin’a, który wobec niepowodzenia skupił uwagę na zmianie planu i skierowaniu natarcia 3. Dywizji Piechoty algierskiej na Monte Belvedere znajdującego się na zapleczu Monte Cifalco.
Opisana w ogólnym zarysie pierwsza faza bitwy o Mainarde charakteryzowała się zawziętością natarć i kontrataków. Wielokrotnie dochodziło do bezpośrednich starć, w których toczono walki na najbliższe odległości o wybrane punkty terenowe. Należy pamiętać, że działania zaczepne prowadzono w bardzo trudnych warunkach terenowych i atmosferycznych, a obie walczące strony poniosły ciężkie straty w stanach osobowych poszczególnych oddziałów biorących udział w bezpośredniej konfrontacji.
Kresowa w Mainarde
Ponawiane próby 15. Grupy Armii, by przełamać niemiecką obronę na odcinku pod Cassino celem wdarcia się w dolinę Liri załamały się w styczniu, lutym i kolejno w marcu 1944 r. Ogólna sytuacja na froncie włoskim od końca 1943 roku była ciężka i nie osiągano postępów pomimo przewagi technicznej po stronie sprzymierzonych.
W międzyczasie podjęto decyzję o przetransportowaniu 2. Korpusu Polskiego z Egiptu do portów we Włoszech z zadaniem wsparcia wyczerpanych oddziałów alianckich. Operację przerzutu zabezpieczały brytyjskie władze wojskowe i był to proces złożony, trwający około czterech miesięcy. Ostatnie ustalenia odnośnie przemieszczenia sił polskich i zasad ich działania na froncie włoskim zapadły w Londynie 4 stycznia 1944 roku podczas rozmów gen. Sosnkowskiego z gen. Wilsonem.
„Nasza 5 KRESOWA DYWIZJA PIECHOTY, w której mamy honor służyć, powstała we wrześniu 1941 r. w Tatiszczewie i Tocku w Rosji. Zrodziła się ona w bólach wojny światowej. Kolebką jej była obca ziemia, nam wroga, a pierwszymi dziećmi Dywizji byli Polacy, wczorajsi więźniowie i zesłańcy, męczennicy XX wieku. Zgłodniali, zmarznięci i wycieńczeni żołnierze ci ponownie chwytali za broń, by walczyć o wolność Polski, a przyświecała im wizja wolnego polskiego WILNA i LWOWA”. ( z rozkazu gen. Nikodema Sulika wygłoszonego do żołnierzy Dywizji Kresowej na zakończenie walk we Włoszech, 8 maja 1945 r.)
W grudniu 1943 roku jako pierwsza wyokrętowała w porcie Taranto (Tarent) 3 Dywizja Strzelców Karpackich i została wprowadzona nad Sangro. Kolejno, 25 stycznia 1944 r. przybyło do Włoch dowództwo korpusu polskiego, a także większość stanów artylerii. W tym czasie 2 Korpus Polski przydzielono w skład 8. Armii brytyjskiej. Sztab polskiego korpusu został zorganizowany w Mottola, a od 8 lutego przeniesiony został do Vinchiaturo.
Comments