By Questo libro è stato pubblicato nell’ambito delle celebrazioni per il Centenario dell’Indipendenza della Polonia. Il progetto è stato finanziato dal Ministero degli Affari Esteri della Repubblica di Polonia.
Niniejsza książka ukazała się w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę. Projekt został sfinansowany w ramach funduszy polonijnych Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
Presentazione (poniżej Wstęp w języku polskim)
Le vicissitudini dei soldati polacchi in Italia durante la Grande Guerra, raccontate nel presente libro da Enzo Casadio con parole ed immagini, riassumono i meandri tortuosi della storia della Polonia. Arrivati in Italia con l’esercito nemico dai territori incorporati all’Impero Austro-Ungarico, si trovarono costretti a lottare contro la nazione, percepita come alleato delle aspirazioni all’indipendenza, per la quale i polacchi da secoli nutrono un sentimento di simpatia e di grande ammirazione.
Numerosi soldati persero la vita compiendo il servizio militare e oggi riposano nei cimiteri che sono tristi retaggi della Grande Guerra. Alcuni intrapresero la strada rischiosa di disobbedire al giuramento militare e di collaborare con l’Esercito italiano. Ed infine tanti, finiti prigionieri di guerra, grazie all’impegno diplomatico a sostegno della causa polacca ripristinarono la libertà e la speranza di riavere la Patria indipendente. Lo esprimono le parole stampate su Żołnierz Polski we Włoszech, un periodico pubblicato nel campo della Mandria di Chivasso, “Qui in un piccolo paesino italiano, nella soleggiata La Mandria abbiamo gettato la pelle di schiavo che ci aveva ricoperti e siamo divenuti liberi cittadini della Patria libera e indipendente”.
A compimento dell’augurio espresso nel 1797 nel ritornello del Canto delle Legioni Polacche in Italia, oggi inno nazionale, i soldati polacchi marciarono dalla terra d’Italia alla Polonia per unirsi con la nazione. Per la maggioranza di loro il percorso di ritorno non seguì le scorciatoie bensì passò per la Francia dove si formava l’esercito polacco sotto il comando del generale Józef Haller: l’Armata Azzurra.
È un capitolo meno noto della comune storia polacca e storia italiana. Accogliamo con gratitudine questo progetto di ricerca intrapreso con passione da Enzo Casadio, autore che già nel passato ha trattato vari argomenti polacchi in particolare quelli legati alla presenza del 2° Corpo Polacco in Italia. Ringraziamo anche l’Associazione “Polonia” di Cesena che ormai da 10 anni si impegna incessantemente a promuovere la storia e la cultura polacca in Emilia-Romagna costruendo i rapporti di amicizia tra la Polonia e l’Italia. L’Associazione “Polonia” nella realizzazione del presente progetto si è avvalsa della preziosa collaborazione dell’Associazione delle Famiglie dei Combattenti Polacchi in Italia.
La data della pubblicazione non è casuale: quest’anno l’Europa ricorda il Centenario della fine della Grande Guerra – la ricorrenza per i polacchi coincide con il Centenario del ripristino dell’Indipendenza. La storia della Polonia ci insegna che la libertà è un dono molto fragile; non appena cresciuti, i primi cittadini nati nella giovane Repubblica, furono costretti ad abbandonare le famiglie, le scuole e le loro professioni per riprendere le armi. Tanti ritornarono in Italia per combattere con il 2° Corpo d’Armata Polacco. Celebriamo questo grande Anniversario dell’Indipendenza ricordando con gratitudine tutti i suoi artefici polacchi ed italiani.
La Console Generale di Polonia in Milano Adrianna Siennicka
La Presidente dell’Associazione “Polonia” di Cesena Bernadeta Grochowska-Zammarchi
Il Presidente dell’Associazione delle Famiglie dei Combattenti Polacchi in Italia Maurizio Nowak
Wstęp
Losy polskich żołnierzy we Włoszech podczas I wojny światowej, przedstawione przez Enzo Casadio w niniejszej publikacji za pomocą słowa i obrazów, streszczają kręte meandry polskiej historii. Przybyli do Włoch wraz z wrogą Armią Austro-Węgierską, do której zostali wcieleni z dawnych ziem polskich znajdujących się wówczas pod zaborem austriackim. Musieli stanąć do walki przeciwko narodowi – uważanemu za sojusznika w dążeniach niepodległościowych Polski, do którego Polacy od wieków żywili uczucia sympatii i podziwu.
Woelu spośród tych żołnierzy oddało życie, spełniając obowiązek żołnierski i dziś spoczywają na cmentarzach, które są smutnym świadectwem okrucieństw Wielkiej Wojny. Niektórzy zaryzykowali życie, łamiąc przysięgę żołnierską złożoną Cesarzowi i przeszli na stronę armii włoskiej. Liczni trafili do niewoli, a następnie dzięki zabiegom dyplomatycznym w sprawie polskiej, odzyskali wolność i nadzieję odrodzenia niepodległej Polski. Wyrazem tego są słowa wydrukowane w Żołnierzu Polskim we Włoszech, piśmie wydawanym w obozie La Mandria di Chvasso: „Tu w małej włoskiej wiosce, w słonecznej La Mandrii zrzucilismy przyrosłą do grzbietu skórę niewolnika – staliśmy się wolnymi obywatelami wolnej, niepodległej Ojczyzny”. Żołnierze polscy pomaszerowali z ziemi włoskiej do Polski, spełniając tym samym słowa refrenu skomponowanej w 1797 r. Pieśni Legionów Polskich we Włoszech, obecnie polskiego hymnu państwowego. Dla większości z nich droga wiodła przez Francję, gdzie pod dowództwem gen. Józefa Hallera formowało się wojsko polskie, Błękitna Armia.
Jest to mniej znany rozdział naszej wspólnej polsko-włoskiej historii. Z wdzięcznością przyjęliśmy ten projekt podjęty z pasją przez pana Enzo Casadio – autora, który już w przeszłości zajmował się polskimi tematami, szczególnie dotyczącymi obecności 2. Korpusu Polskiego we Włoszech. Składamy również podziękowania dla Stowarzyszenia „Polonia” z Ceseny, które od 10 lat nie ustaje w promowaniu na terenie Emilii-Romanii polskiej historii i kultury budując przy tym przyjacielskie stosunki pomiędzy Polską i Włochami. Stowarzyszenie „Polonia” przy realizacji niniejszego projektu współpracowało ze Stowarzyszeniem Rodzin Polskich Kombatantów we Włoszech.
Data tej publikacji nie jest przypadkowa: w tym roku obchodziliśmy wraz z całą Europą 100. rocznicę zakończenia I wojny światowej we Włoszech – która dla Polaków oznacza przede wszystkim Stulecie odzyskania niepodległości. Historia Polski uczy nas, że wolność jest bardzo kruchym darem; raptem dorośli pierwsi obywatele polscy urodzeni w młodej Rzeczypospolitej, a zmuszeni zostali do porzucenia rodzin, szkół, zawodów, by chwycić za broń. Wielu z nich przybyło do Włoch wraz z 2. Korpusem Armii Polskiej. Pragniemy uczcić tę rocznicę wspominając Polaków i Włochów, którzy przyczynili się do odzyskania przez Polskę niepodległości.
Konsul Generalny RP w Mediolanie Adrianna Siennicka
Prezes Stowarzyszenia „Polonia” w Cesenie Bernadeta Grochowska-Zammarchi
Prezes Stowarzyszenia Rodzin Kombatantów Polskich we Włoszech Maurizio Nowak
Introduzione (poniżej Wprowadzenie w języku polskim)
In occasione del centenario della fine della Grande Guerra e della rinascita della Polonia indipendente ritenevo doveroso ricordare le migliaia di soldati polacchi già inquadrati nell’esercito austro-ungarico e presi prigionieri sul fronte italiano che si dichiararono disponibili ad arruolarsi nei reparti polacchi in via di costituzione, per combattere per la libertà e l’indipendenza del loro paese.
In particolare ritengo fosse importante ricordare quanti combatterono con indosso l’uniforme italiana, sulla quale avevano apposto i colori nazionali polacchi e l’aquila bianca da sempre simbolo della Polonia. Il loro numero fu esiguo, ma il significato della loro partecipazione alle operazioni militari fu importante in quanto contribuì a consolidare un legame tra i due paesi nato oltre un secolo prima.
Dal punto di vista numerico fu molto più significativa la costituzione, nei campi di raccolta dei prigionieri in Italia, di alcuni reggimenti che, successivamente furono trasferiti in Francia andando a incrementare le divisioni dell’Armata Polacca che, sotto la guida del generale Józef Haller, raggiunsero la Polonia e furono impiegate nella guerra con la Russia per difendere la neonata Repubblica.
Combattendo per il loro paese i volontari che provenivano dai campi di prigionia in Italia, avevano ben presente il ritornello della Mazurka di Dąbrowski, al tempo molto popolare tra le truppe e che qualche anno più tardi sarebbe diventato l’inno nazionale della Polonia: “Marcia, marcia, Dąbrowski, dalla terra d’Italia alla Polonia”.
Questa frase ridiventò attuale un quarto di secolo più tardi, quando, altri soldati polacchi, inquadrati nel 2° Corpo d’Armata guidato dal generale Władysław Anders, si trovarono a combattere sul suolo italiano per la libertà del loro paese. Molti do loro, a guerra finita, nonostante i sacrifici affrontati per ritornare in patria, dovettero scegliere la strada dell’esilio.
Enzo Casadio
Wprowadzenie
Z okazji setnej rocznicy zakończenia Wielkiej Wojny i odrodzenia niepodległej Polski, uważałem za mój obowiązek upamiętnić tysiące polskich żołnierzy, którzy na początku wojny walczyli w armii austro-węgierskiej, potem dostali sie do niewoli na froncie włoskim a w koncu ochoczo wstąpili do nowo powstającej armii polskiej, aby przelewać krew o wolność i suwerenność swojej Ojczyzny.
Zwracam szczególną uwagę na tych żołnierzy, którzy walczyli w mundurze włoskim, z charakterystycznymi polskimi barwami narodowymi i z białym orzełkiem – odwiecznym symbolem Polski. To nie liczebność odegrała wielką rolę ale ich udział w operacjach wojskowych, ponieważ w ten sposób zaciśnili oni ponadwiekowy związek między dwoma bratnimi narodami.
Wielkie znaczenie odegrało utworzenie, w obozach jenieckich rozmieszczonych na terenie Włoch, kilku pułków, które następnie zostały przeniesione do Francji aby powiększyć szeregi Armii Polskiej i pod dowództwem gen. Józefa Hallera, dotarły do Polski i brały udział w wojnie z Rosją w obronie nowo odrodzonej Rzeczypospolitej.
Walcząc w obronie swojego kraju ochotnicy, którzy w większości pochodzili z włoskich obozów jenieckich, znali i pamiętali bardzo dobrze słowa refrenu Mazurka Dąbrowskiego, który kilka lat później stał się hymnem państwowym RP: „Marsz, marsz, Dąbrowski, z ziemi włoskiej do Polski”.
Wers ten zyskał na aktualności ćwierć wieku później, gdy inni polscy żołnierze z 2. Korpusu Armii Polskiej dowodzonego przez generała Władysława Andersa, ponownie walczyli na ziemii włoskiej o wolności swojego kraju. Wielu z nich po zakończeniu wojny, pomimo wielkiego poświęcenia i starań aby powrócić do rodzinnego kraju, musiało wybrać życie na obczyźnie.
Enzo Casadio
Comments