„Katalog Jan Paweł II na datownikach okolicznościowych świata to duże wydarzenie kulturalne, społeczne i religijne. Jego wartość i rangę docenią potomni, gdy zdadzą sobie sprawę, jak wielki wysiłek został podjęty przez autorów oraz jak wspaniałe przyniósł on rezultaty. Nie jest to książka do zwyczajnego czytania, ale dokument. (…) Niniejszy katalog powinien stać się podstawą do wszechstronnych opracowań tematu, a także do refleksji i przemyśleń nad tym, kim jest Jan Paweł II, oraz czego dokonał.” – napisał w przedmowie do książki wydanej w 2009 roku ks. Prof. Waldemar Chrostowski. Poniżej zamieszczamy całą Przedmowę oraz biogramy autorów tej niezwykłej publikacji. Książkę można nabyć w sklepie internetowym Instytutu Papieża Jana Pawła II. PRZEJDŹ DO SKLEPU→

PRZEDMOWA

Filatelistyka kojarzy się przede wszystkim ze znaczkami pocztowymi, które najczęściej są przedmiotem zbierania , systematyzacji, opisywania i wystawiennictwa. Pojęcie: znaków pocztowych, często mylone z pojęciem „znaczków pocztowych”, jest znacznie szersze i bardziej pojemne. Stanowi określenie zbiorowe obejmujące „znaczki i całostki pocztowe we wszystkich stadiach ich przygotowania, produkcji i eksploatacji; bony, kupony, talony i inne znaki rozliczeniowe lub pieniężne emitowane przez pocztę; formularze, nalepki i inne naklejki nakładu pocztowego; a także pieczęcie, stemple, adnotacje i inne oznaczenia stosowane przez pocztę w działalności eksploatacyjnej” (Encyklopedia filatelistyki, Warszawa 1993, s. 653) Na znaczku pocztowym można zamieścić wiele informacji, dlatego jest on na ogół bardzo starannie zaprojektowany i barwny, pełniąc nie tylko ważne funkcje praktyczne (znak opłaty pocztowej), lecz również edukacyjne i kulturowe. Dla odmiany stemple i pieczęcie pocztowe pełnią funkcję kasowników, które unieważniają (kasują) znaczek lub inny znak opłaty w całostce pocztowej. Należy je odróżniać od datowników pocztowych, które, będąc kasownikami znaku opłaty, bywają także używane do uwierzytelnienia dokumentów, a przede wszystkim potwierdzają miejsce i czas nadania przesyłki pocztowej (datownik nadawczy), jej bieg (datownik tranzytowy) lub odbiór w miejscu przeznaczenia (datownik odbiorczy). Do niedawna były to stemple tuszowe o rozmaitym kształcie, zawierające nazwę placówki pocztowej, oznaczenie daty, wyróżnik cyfrowy, literowy bądź literowo-cyfrowy, często z ozdobnikiem. Od pewnego czasu, wraz z informatyzacją poczty i usług pocztowych, wygląd i rola datowników ulegają znacznym zmianom, często dalekim od ich tradycyjnego wyglądu.

Znaki pocztowe odzwierciedlają stan kultury, a także sytuację społeczną i polityczną w kraju, w którym istnieje i działa dany urząd pocztowy. Ze względu na ich powszechny zasięg oraz fakt, że przekraczają one bariery granic i podziałów dzielących ludzi, są chętnie wykorzystywane do przekazu rozmaitych informacji. Możliwości ich umieszczania na datownikach pocztowych nie są tak duże , jak na znaczkach. Datowniki spełniają przede wszystkim funkcję dokumentacyjną i świadczą, że określony znak pocztowy przebył drogę pocztową, bądź potwierdzają konkretne „wydarzenie” pocztowe. Kolekcjonowanie znaczków pocztowych jest łatwiejsze i ma długą i piękną tradycję; gromadzenie datowników pocztowych wymaga znacznie więcej wiedzy i cierpliwości, nie jest tak widowiskowe i stanowi przywilej najbardziej zapalonych i kompetentnych filatelistów. Rzadko mogą oni liczyć na powszechne uznanie i poklask, ale to, czego się podejmują, jest niezwykle ważne i potrzebne, ponieważ uzupełnia i w pewien sposób objaśnia wszystko, o czym świadczą znaczki pocztowe. Kompetencja w zakresie datowników oznacza wyższy, pełniejszy stopień „wtajemniczenia” w arkana filatelistyki.

Dokumentacja pontyfikatu Jana Pawła II na znaczkach pocztowych sięga okresu konklawe, które odbyło się 16 października 1978 r. Znalazła ona wyraz w czterech kolejnych wydaniach książki Papież-Pielgrzym. Jan Paweł II na znaczkach pocztowych świata (1988, 1991, 1996, 2003) autorstwa niżej podpisanego, a także w opracowaniach innych autorów, przeznaczonych zarówno dla specjalistów, jak i dla szerokiego kręgu odbiorców. Po kilku latach pontyfikatu, gdy stało się widoczne , że jest on przedmiotem żywego zainteresowania filatelistów, dokumentacja poszerzyła się o inne znaki pocztowe, wśród nich przede wszystkim datowniki. Większość z nich miała charakter okolicznościowy, czyli wiązała się z ważnymi wydarzeniami, które pozostawały w związku z osobą i działalnością Jana Pawła II. Były to jego pielgrzymki – zagraniczne (104) i do setek miejscowości w Italii, a także ich rocznice oraz ważne wystąpienia i wypowiedzi. Osobne miejsce zajmują przygotowania i uroczyste obchody Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, upamiętnione na wielu znakach pocztowych. Szczególne znaczenie przypadło w udziale walorom emitowanym w Polsce – ojczyźnie Ojca Świętego. Początkowo ukazywały się jakby nieśmiało, o czym przesądzał ówczesny system polityczno-społeczny, a z czasem w sposób coraz bardziej widoczny i wpisały się w krajobraz kultury polskiej. Zainteresowanie filatelistycznymi papaliami rosło z roku na rok, o czym świadczą coraz częstsze wystawy i pokazy, a także mnóstwo różnorodnych pamiątek i publikacji. Najważniejsze jest jednak to, że powstały imponujące zbiory, których wartość jest prawdziwie historyczna.

Na wyróżnienie i podkreślenie zasługuje wieloletnia żmudna i rzeczowa działalność, którą podjęli dwaj szczecińscy filateliści: Olgierd Matyjewicz-Maciejewicz i Piotr Niewczas. Obaj z godną podziwu erudycją i cierpliwością zadali sobie trud poszukiwania, gromadzenia, systematyzacji i prezentacji datowników pocztowych związanych z osobą i działalnością Jana Pawła II. Jest to wysiłek ogromny, wymagający doskonałego rozeznania, nawiązania licznych kontaktów, śledzenia na bieżąco kierunków i przejawów polityki i aktywności poszczególnych zarządów pocztowych, rozległej wiedzy geograficznej, historycznej i politologicznej, a także, co oczywiste, filatelistycznej. Pierwsze opracowanie obu autorów na ten temat ukazało się w 1992 r., na krótko przed 15. rocznicą pontyfikatu Jana Pawła II, obejmowało 1156 datowników z 91 krajów. Odtąd niemal co roku ukazywało się nowe opracowanie, w którym dokonywali aktualizacji i uzupełnienia materiału. Ponieważ temat pozostawał niezwykle dynamiczny, szybko rosła liczba reprodukowanych datowników, osiągając w 2006 r. poziom 2757 pozycji pochodzących ze 125 krajów. W tym wszystkim trzeba uwypuklić jeszcze jedno: obaj autorzy własnym sumptem opracowywali i wydawali swoje katalogi. Widać z tego, jak ich kolekcjonerska pasja idzie w parze ze świadomością, czym jest pontyfikat Jana Pawła II oraz na czym polega jego historyczna rola. Ich katalogi zdobyły wiele cennych nagród i wyróżnień, międzynarodowych i krajowych, lecz największą nagrodę stanowi to, iż mogą mieć świadomość, że ich wspaniała działalność przyczyniła się do zaistnienia i powstania pełnej filatelistycznej dokumentacji pontyfikatu Papieża-Polaka. Patrząc z dzisiejszej perspektywy , zebranie tak obfitego i różnorodnego materiału byłoby niemożliwe. Panowie O. Matyjewicz-Maciejewicz i P. Niewczas działali na bieżąco i to przesądziło o skuteczności i powodzeniu ich przedsięwzięcia.

Ukazywanie się filatelistycznych papaliów związanych z osobą i pontyfikatem Jana Pawła II nie ustało po jego śmierci. Przeciwnie, wciąż ukazuje się wiele znaków pocztowych, upamiętniających rozmaite okazje i rocznice, bądź takich, które sytuują ten niezwykły pontyfikat w szerokim kontekście Kościoła i świata. Istnieje pewność, że będą ukazywały się kolejne walory, bo Jan Paweł II wycisnął niepowtarzalne piętno na biegu historii oraz wytyczył horyzonty i szlaki duchowe, których trwałość jest niewątpliwa. Patrząc z polskiej perspektywy, filatelistyczna dokumentacja pontyfikatu naszego Rodaka to nie kaprys, lecz patriotyczny i historyczny obowiązek. Zanim powstały oraz okrzepły gremia i instytucje odpowiedzialne za podtrzymywanie, rozwijanie, umacnianie i krzewienie pamięci o Janie Pawle II, pojedyncze osoby i środowiska, także filatelistyczne , nie czekając na odgórne zachęty ani na środki finansowe, rozpoczęły trud gromadzenia cennych pamiątek i ich zabezpieczenia. Gdyby tego nie uczyniły, dzisiaj byłoby już za późno…

Katalog Jan Paweł II na datownikach okolicznościowych świata to duże wydarzenie kulturalne, społeczne i religijne. Jego wartość i rangę docenią potomni, gdy zdadzą sobie sprawę, jak wielki wysiłek został podjęty przez autorów oraz jak wspaniałe przyniósł on rezultaty. Nie jest to książka do zwyczajnego czytania, ale dokument. Reprodukcje kasowników ukazują rozmaite aspekty pontyfikatu, kierunki polityki pocztowej, a także przemian społecznych i politycznych. Ważne jest to, skąd pochodzą poszczególne walory, a także, kto podobnych walorów nie wydawał, albo wydawał w bardzo ograniczonym nakładzie. Bowiem również znaki pocztowe habent sua fata…

Niniejszy katalog powinien stać się podstawą do wszechstronnych opracowań tematu, a także do refleksji i przemyśleń nad tym, kim jest Jan Paweł II, oraz czego dokonał. Każdy miesiąc obfituje w nowe wiadomości docierające z różnych zakątków świata, a czasami po wielu latach powiększamy i uzupełniamy naszą wiedzę. Miejmy więc nadzieję, że nie jest to ostatnie słowo autorów w tej sprawie.

Ks. Prof. Waldemar Chrostowski

Członek zwyczajny Polskiej Akademii Filatelistyki

Warszawa, 6 czerwca 2009 r.

BIOGRAMY AUTORÓW

OLGIERD MATYJEWICZ-MACIEJEWICZ urodził się 25.05.1926 roku w Tczewie, w rodzinie o tradycjach morskich. Jego ojciec Konstanty był kapitanem statku „Dar Pomorza” i dyrektorem Państwowej Szkoły Morskiej. Po ukończeniu Technikum Budowy Okrętów „Conradinum” w Gdańsku studiował w Szkole Inżynierskiej w Szczecinie. Z tytułem inżyniera mechanika pracował 45 lat w Biurze Konstrukcyjnym Stoczni Szczecińskiej. Od dzieciństwa zbierał znaczki pocztowe. Szczególnie interesował się znaczkami o tematyce morskiej, później o tematyce papieskiej. Posiadał kilka zbiorów z obu tematów, które prezentował na wystawach krajowych i zagranicznych, gdzie uzyskał wyróżnienia w postaci dyplomów od brązu do złota. Za zasługi dla rozwoju polskiej filatelistyki został odznaczony srebrną i złotą Odznaką Honorową PZF i medalem Za Zasługi dla Rozwoju Publikacji Filatelistycznej. Zmarł w Szczecinie w dniu 7 stycznia 2018 r.

PIOTR NIEWCZAS urodził się 09.09.1962 roku w Szczecinie. W 1981 roku ukończył Liceum Morskie i pracuje w charakterze mechanika na statkach Polskiej Żeglugi Morskiej . W dziedzinie filatelistyki kontynuuje tradycje rodzinne, zbieranie znaczków stało się jego hobby już od szkoły podstawowej. Zbiór papieski zaczął tworzyć wraz z ojcem od 1979 roku. Szczególnie interesują go datowniki okolicznościowe związane z Janem Pawłem II oraz osobami kanonizowanymi i beatyfikowanymi przez Papieża. Kolekcjonuje również walory pocztowe dotyczące historii II wojny światowej i NSZZ Solidarność oraz wiatraków i młynów wodnych.