KARD. ZENON GROCHOLEWSKI (†Rzym 2020) – ZASŁUŻONY DLA POLSKIEJ FILATELISTYKI

Dnia 17 lipca 2020 roku zmarł w Rzymie kard. Zenon Grocholewski, bliski współpracownik Jana Pawła II, Benedykta XVI i papieża Franciszka, wybitny znawca prawa kanonicznego, laureat wielu nagród, członek licznych komisji i stowarzyszeń, autor setek publikacji o charakterze naukowym i duszpasterskim.

Informacje o zasługach i osiągnięciach kard. Z. Grocholewskiego znajdziemy w wielu źródłach. O tym, że był protektorem i członkiem honorowym Klubu Zbieraczy Znaków Pocztowych o Tematyce Religijnej „Święty Gabriel”, wyróżnionym w roku 2007 Złotą Odznaką za Zasługi dla Polskiej Filatelistyki – tylko w kilku.

O młodzieńczej pasji kard. Grocholewskiego piszą jego przyjaciele. Wspomina o niej Rektor Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie o. Hieronim Fokciński SJ († 2018)*, szerzej na łamach Informatora Klubowego „Święty Gabriel” przedstawia ją kolega z lat szkolnych – pan Bogdan Michalak**, którego kard. Grocholewski jeszcze w gimnazjum „zaraził” pasją kolekcjonerską.

Z okazji 4. rocznicy śmierci, pragnę przypomnieć kilka mniej znanych faktów z życia kard. Zenona Grocholewskiego, związanych z jego młodzieńczymi zainteresowaniami. W artykule wykorzystuję materiały z Informatora Klubowego „Święty Gabriel”, które udostępnił mi znany polski filatelista – pan Jerzy Bielawski***, współzałożyciel Grupy Kaliskiej Klubu.

Na początek pragnę przytoczyć fragment wywiadu, udzielonego przez kard. Grocholewskiego księdzu Sylwestrowi Jaśkiewiczowi, opublikowanego w formie książki pt. „Ukazywać światu Chrystusa. Wywiad z kardynałem Zenonem Grocholewskim” (cyt. za: Święty Gabriel. Informator Klubowy nr 140/2019. Redakcja Informatora zamieściła ten fragment zamiast artykułu okolicznościowego z okazji 80. urodzin kard. Z. Grocholewskiego.}

ŚWIĘTY GABRIEL. INFORMATOR KLUBOWY nr 140/2019 s. 6

Zamiast okolicznościowego artykułu pragniemy zacytować fragment publikacji, która jest „wywiadem-rzeką”, a którego to wywiadu Ksiądz Kardynał udzielił Księdzu Doktorowi hab. Sylwestrowi Jaśkiewiczowi.¹

[…] Czy uważa Ksiądz Kardynał, że lata dziecięce i młodzieńcze są tak piękne, bo rodzą się wtedy liczne zainteresowania?

Zapewne tak. We mnie rodziły się różne zainteresowania, np. już w szkole podstawowej zacząłem zbierać znaczki i traktowałem to całkiem serio.

Prezes Klubu „Święty Gabriel” Bogdan Michalak w dedykowanym Eminencji Informatorze Klubowym „Święty Gabriel” z września 2014 roku w okolicznościowym opracowaniu ukazał w piękny sposób związki Księdza Kardynała ze znaczkami, a także z Klubem. Czy Ksiądz Kardynał mógłby coś powiedzieć o tej niezwykłej przyjaźni?²

W niższym seminarium duchownym, gdy nasz prefekt ks. Włodzimierz Okoniewski – który kiedyś też się tym zajmował i mówił, że w czasie wojny znaczki go uratowały – gdy się dowiedział, że zbieram znaczki, pozwolił mi wychodzić na zebrania filatelistów w Wolsztynie i często dawał mi znaczki. Właśnie wtedy to zainteresowałem znaczkami między innymi kolegę Bogdana Michalaka, który od bardzo długiego czasu jest przewodniczącym Polskiego Klubu Zbieraczy Znaczków o Motywach Religijnych „Święty Gabriel”, a był także wiceprezesem Światowej Federacji Stowarzyszeń Filatelistycznych „Święty Gabriel”. Ja zaś po wielu latach zostałem honorowym członkiem tego Klubu. […]

Pochodzący z Jaworzyny Śląskiej Mariusz Kędzierski, pomimo swojej niesprawności (urodził się z wadą rozwojową obu przedramion), uważa się za człowieka spełnionego, gdyż jak mówi, odnalazł swoją pasję – rysowanie, które nadaje sens jego życiu. Ksiądz Kardynał wspomniał już o zbieraniu znaczków. Czy zbiera je Ksiądz Kardynał dalej?

Najpierw chciałbym powiedzieć, że zbieranie znaczków nie jest dla mnie taką pasją, która nadaje sens życiu. Faktycznie zbierałem przez wiele lat znaczki, a do filatelistyki mam do dziś wielki sentyment, choć nigdy nie zgłębiłem tych zagadnień naukowo. Sprawiało mi to przyjemność, dostrzegałem w znaczkach wiele treści i piękna. Najstarszy znaczek w mojej kolekcji pochodził z roku 1849, powstał więc jedenaście lat przed pierwszym polskim znaczkiem. Znaczków z XIX wieku miałem około pięćdziesięciu. Na początku mojego pobytu w Rzymie jeszcze zbierałem znaczki o tematyce religijnej, ale jak każda pasja i ta wymagała sporo czasu. Uznałem więc, że nie mam prawa się tym zajmować ze względu na inne powinności wypływające z mojego powołania, bo albo coś robimy solidnie, albo wcale. Później zatem już nie wzbogacałem mojej kolekcji, ale zawsze interesowała mnie ta problematyka. Cieszy mnie, że to właśnie ja w czasach gimnazjalnych wprowadziłem w arkana filatelistyki Bogdana Michalaka, dzisiaj stojącego na czele Klubu „Święty Gabriel”. W małżeństwie często takie pasje nie są akceptowane. Ale w jego przypadku pasję tę podziela także żona, która wydała nawet książkę o św. Annie na znaczkach pocztowych.³

PRZYPISY

¹ Ks. Sylwester Jaśkiewicz, Ukazywać światu Chrystusa. Wywiad z kardynałem Zenonem Grocholewskim, Pallotinum, Poznań 2015

² Bogdan Michalak, Ksiądz Kardynał Zenon Grocholewski, [w:] Święty Gabriel – Informator Klubowy, nr 119, wrzesień 2014, s. 5-12.

³ Ligia Michalak, Die heilige Anna – die Mutter Mariä in der Philatelie, Edition St. Briktius, Rommerskirchen 1997.

Warto w tym miejscu przypomnieć, iż z okazji 80. urodzin kard. Grocholewskiego ukazała się beznominałowa kartka, personalizowany znaczek pocztowy oraz okolicznościowy datownik. Podobnie uhonorowano kard. Grocholewskiego pięć lat wcześniej, z okazji 75. urodzin.

ZOBACZ KARTKĘ WYDANĄ Z OKAZJI 80. URODZIN KARD. Z. GROCHOLEWSKIEGO →

ZOBACZ KARTKĘ WYDANĄ Z OKAZJI 75. URODZIN KARD. Z. GROCHOLEWSKIEGO →

Kartki, znaczki i datowniki zaprojektowała znakomita autorka licznych znaków pocztowych – pani Marzanna Dąbrowska.

Wiele ciekawych informacji o związkach kard. Z. Grocholewskiego ze znaczkami zawiera artykuł jego serdecznego przyjaciela – pana Bogdana Michalaka, opublikowany w Informatorze Klubowym “Święty Gabriel ” z okazji 75. urodzin Kardynała. Poniżej fragmenty tego artykułu.

ŚWIĘTY GABRIEL. INFORMATOR KLUBOWY nr 119/2014 s. 5

BOGDAN MICHALAK

KSIĄDZ KARDYNAŁ ZENON GROCHOLEWSKI. Protektor Klubu „Święty Gabriel” (fragm.)

(…)

Po drugiej wojnie światowej motyw religijny na znakach emitowanych przez Pocztę Polską pojawiał sie nader sporadycznie i zawierał jedynie przedstawienia architektury sakralnej. W tym czasie obecny Kardynał Zenon Grocholewski oraz autor niniejszego opracowania, będąc uczniami szkoły średniej, zainteresowali się zbieractwem polskich znaczków pocztowych (Kontakty z zagranicznymi kolekcjonerami były wówczas utrudnione.) i przystąpili do Koła Młodzieżowego Polskiego Związku Filatelistów. Ksiądz Kardynał Grocholewski tak wspominał ten czas na spotkaniu Klubu „Święty Gabriel” w roku 1997 w Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu:

Uważam sobie za zaszczyt przyznanie mi honorowego członkostwa Klubu „Święty Gabriel” i pragnę bardzo serdecznie podziękować za ten gest życzliwości. Choć ze względu na powierzone mi zadania, nie mam obecnie czasu na zajmowanie się znaczkami, niemniej czuję się usprawiedliwionym w sumieniu przyjmując ten zaszczyt. W okresie gimnazjalnym bowiem, zaraziłem pasją zbierania znaczków Pana Bogdana Michalaka, będącego aktualnie przewodniczącym Klubu, dałem mu też wówczas pierwsze znaczki i ta pasja, przeze mnie ongiś zaszczepiona, nadal żyje i jest dzisiaj bardzo twórcza w Klubie, z czego się niezmiernie cieszę.

Jednym ze znaczków, jakie otrzymałem wtedy od mojego szkolnego Kolegi Zenona, był znaczek za 60 gr, wydany w 1956 roku w serii „Międzynarodowa Kampania Muzealna” i przedstawia wizerunek Matki Bożej ze sceny „Zaśnięcia Maryi” krakowskiego Ołtarza Wita Stwosza – pierwszy powojenny znaczek z motywem ściśle religijnym. Pamiętam, jak wielką sprawiał nam radość.

Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości, przyszły Kardynał wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Poznaniu; Opatrzność sprawiła, że podjąłem studia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. Nadal utrzymywaliśmy kontakt. Diakon Zenon przyjął święcenia kapłańskie 26 maja 1963 roku w Archikatedrze Poznańskiej z rąk Arcybiskupa Antoniego Baraniaka. Natomiast ja, dwa dni później, broniłem pracę magisterską na kierunku germanistyki Wydziału Filologicznego UAM.

Na obrazku prymicyjnym Ksiądz Zenon umieścił słowa wypowiedziane przez św. Jana Chrzciciela: Illumoportet crescere – „On ma wzrastać, ja zaś umniejszać się”. Przyjął je później jako zawołanie biskupie.

Po trzyletniej pracy wikariuszowskiej w Poznaniu został skierowany przez Arcybiskupa Antoniego Baraniaka na studia z zakresu prawa kanonicznego do Rzymu. Ta trafna decyzja Metropolity Poznańskiego przyniosła niezwykłe rezultaty: praca licencjacka ks. Zenona Grocgolewskiego została wyrózniona złotym medalem nadanym przez władze Uniwersytetu Gregoriańskiego, a rozprawa doktorska nagrodzona złotym medalem papieskim. Po raz pierwszy po wojnie światowej polskiemu studentowi wyrażono tak wysokie uznanie.

Promotor prac dyplomowych ks. Zenona Grocholewskiego, profesor Ignacio Gordon, bezbłędnie ocenił swojego studenta, proponując mu pracę w Najwyższym Trybunale Sygnatury Apostolskiej, gdzie przeszedł wszystkie stopnie kariery urzędniczej, uwieńczonej w roku 1998 papieską nominacją na stanowisko prefekta, poprzedzoną konsekracją biskupią w 1983 roku i podniesieniem do godności arcybiskupiej w 1991 roku. Mimo przelicznych obowiazków, Ksiądz Arcybiskup nie zapomniał o filatelistach spod znaku św. Archanioła Gabriela, okazując życzliowść, zainteresowanie i pamięć przy okazji każdego znaczącego wydarzenia klubowego. Kulminacją była obecność naszego Dostojnego Protektora na spotkaniu Klubu „Święty Gabriel” w dniu 31 maja 1997 roku w Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu. Ksiądz Arcybiskup zaszczycił nas przyjmując Dyplom Honorowego Członka Klubu „Święty Gabriel” i wygłaszając pamiętny wykład na temat „Wymowa listu i znaczka pocztowego. (…)

Z ogromnym zainteresowaniem czytamy bogate w treści listy Dostojnego Protektora naszego Klubu, którego papież Jan Paweł II w listopadzie 1999 ustanowił Prefektem Kongregacji Wychowania Katolickiego, a na konsystorzu w dniu 21 lutego 2001 roku włączył do Kolegium Kardynalskiego, natomiast papież Benedykt XVI w 2011 roku promował do rangi kardynała prezbitera. (…)

Ksiądz Kardynał pamięta o nas także w czasie podróży służbowych związanych z wizytacjami uczelni katolickich lub gdy reprezentuje Ojca Świętego jako legat papieski, jak to miało miejsce w 1997 roku w związku z konsekracją Katedry w Nowosybirsku.

Mieszkając od kilkudziesięciu lat w Wiecznym Mieście, Kardynał Zenon Grocholewski nie stracił poczucia łączności ze stronami rodzinnymi. Wyrazem tego jest między innymi bardzo chętne przyjęcie obowiązków postulatora w procesach beatyfikacyjnych dwojga Wielkopolan: Edmunda Bojanowskiego, wychowawcę opuszczonych i zaniedbanych dzieci wiejskich, wyniesionego do chwały ołtarzy w 1999 roku w Warszawie, oraz siostry Sancji (Janiny) Szymkowiak, serafitki, opiekunki najuboższych, patronki polskich romanistów, beatyfikowanej w 2002 roku w Krakowie.

Ponad dwadzieścia wyższych uczelni europejskich i pozaeuropejskich nadało Kardynałowi tytuł doktora honoris causa, wśród nich poznański Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.

Uroczystość odbyła się dnia 7 maja 2004 roku w Auli Uniwersyteckiej w czasie obchodów 85-lecia Uczelni.

Mimo wielorakich obowiązków związanych z pełnionymi urzędami i funkcjami, Ksiądz Kardynał Grocholewski czuje się zawsze duszpasterzem, czemu daje wyraz jako Członek Honorowy i Protektor naszego Stowarzyszenia.

Z okazji 75. rocznicy urodzin życzymy dostojnemu Jubilatowi, by Jego działalność nadal owocowała dla dobra Kościoła i naszej Ojczyzny, a Jemu samemu przyniosła głęboką radość i zadowolenie. Ad multos annos!

*O. Hieronim Fokciński SJ († 2018) wspomina o członkostwie kard. Z. Grocholewskiego w Klubie Zbieraczy Znaków Pocztowych o Tematyce Religijnej “Święty Gabriel” w biogramach opublikowanych w: Polonia włoska. Słownik Polaków i Instytucji polskich we Włoszech (t. I) oraz W służbie Bogu i Światu. Słownik Biograficzny (red. Agata i Zbigniew Judyccy).

**BOGDAN MICHALAK – Ur. 20.07.1939 w Grodzisku Wlkp.. Mgr filologii germańskiej, nauczyciel jęz. niemieckiego w szkołach średnich. Redaktor naczelny kwartalnika „Święty Gabriel”. Od 1981 do 1986 wiceprezes, od 1986 prezes Ogólnopolskiego Klubu Zbieraczy Znaków Pocztowych o Tematyce Religijnej. W latach 1988-1992 wiceprezes Światowej Federacji Stowarzyszeń Świętego Gabriela. Autor wielu publikacji na temat metodyki nauczania języków obcych oraz filatelistyki religijnej w czasopismach krajowych i zagranicznych. WIĘCEJ INFORMACJI>>>

***JERZY BIELAWSKI – Członek Honorowy Polskiego Związku Filatelistów, Członek  Senior Polskiej Akademii Filatelistyki, Prezes Honorowy Okręgu Kaliskiego PZF, redaktor naczelny „Filatelisty Kaliskiego” (1996-2021) oraz „Historyczno-Badawczego Biuletynu Filatelistycznego (2012-2018), autor Słownika biograficznego filatelistów polskich (wersja elektroniczna) i wydawnictw zwartych: Calissiana w filatelistyce, 50 lat filatelistyki kaliskiej, Skromna Polka genialną artystką miniatury, w 125. rocznicę urodzin Kazimiery Dąbrowskiej, 40 lat Okręgu Kaliskiego PZF 1980 – 2020 i Siedemdziesiąt lat Parafii
Miłosierdzia Bożego w Kaliszu 1952 – 2022. WIĘCEJ INFORMACJI>>>

Jerzy Bielawski jest również autorem kilku artykułów opublikowanych na naszej stronie:

Kazimiera Dąbrowska – genialna artystka miniatury>>>

„ŚWIĘTY JAN PAWEŁ II NA ZNACZKACH POCZTOWYCH ŚWIATA 2005-2015” (recenzja)>>>

Kolejny Polak – projektantem znaczków watykańskich>>>

Oprac. Agata Rola-Bruni